مقدمه: داده‌ها، طلای دیجیتال
تصور کنید که صاحب یک فروشگاه اینترنتی هستید. هر روز صدها مشتری از سایت شما بازدید می‌کنند؛ برخی خرید می‌کنند، برخی سبد خریدشان را رها می‌کنند و گروهی نیز فقط نگاهی می‌اندازند و می‌روند. شما اطلاعات ارزشمندی از این رفتارها دارید، اما آیا واقعاً می‌توانید از این داده‌ها برای رشد کسب‌وکار خود استفاده کنید؟ اینجاست که تحلیل داده به کمک شما می‌آید.
تحلیل داده شامل روش‌های مختلفی است که به شما کمک می‌کند بفهمید چه اتفاقی افتاده، چرا افتاده، چه اتفاقی خواهد افتاد و چه اقداماتی باید انجام دهید. در این مقاله، پنج روش برتر تحلیل داده را معرفی می‌کنیم که به کسب‌وکارها کمک می‌کند تصمیم‌های بهتری بگیرند.
1- تحلیل توصیفی (Descriptive Analytics) – وقتی گذشته را مرور می‌کنیم
تحلیل توصیفی یکی از ابتدایی‌ترین انواع تحلیل داده‌ها است که به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از وقایع گذشته پیدا کنید. این روش با استفاده از داده‌های خام، گزارش‌ها و داشبوردهای مدیریتی، تصویری کلی از وضعیت کسب‌وکار ارائه می‌دهد. تحلیل توصیفی برای شناسایی روندها و الگوهای پنهان در داده‌ها مفید است و می‌تواند به‌ویژه در مراحل اولیه تصمیم‌گیری‌ها کمک کند.
فرض کنید مدیر یک فروشگاه آنلاین لباس هستید. شما می‌خواهید بفهمید که فروش ماه گذشته چگونه بوده است. با استفاده از تحلیل توصیفی، متوجه خواهید شد که فروش در هفته دوم ماه افزایش یافته است، اما در هفته آخر ماه به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. این اطلاعات می‌تواند به شما کمک کند تا درک بهتری از رفتار مشتریان و عملکرد فروشگاه پیدا کنید.
تحلیل توصیفی (Descriptive Analytics) به سوالاتی پاسخ می‌دهد که به درک بهتر گذشته کمک می‌کنند. این سوالات معمولاً به بررسی روندها، الگوها و شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) مرتبط هستند. این روش به‌جای پیش‌بینی آینده یا توضیح علت وقایع، صرفاً داده‌ها را خلاصه‌سازی کرده و روندها و الگوها را شناسایی می‌کند. برخی از مهم‌ترین سوالاتی که این نوع تحلیل به آن‌ها پاسخ می‌دهد عبارتند از:
- میزان فروش در ماه گذشته چقدر بوده است؟
- میانگین درآمد روزانه شرکت چقدر بوده است؟
- تعداد مشتریان جدید در سه‌ماهه گذشته چند نفر بوده است؟
- نرخ تبدیل (Conversion Rate) چقدر است؟
- میانگین زمان ماندگاری کاربران در وب‌سایت چقدر است؟
- نرخ بازگشت مشتریان (Customer Retention Rate) چقدر است؟
چرخه حیات کسب و کار از تولد تا مرگ: در هر مرحله چه اقداماتی لازم است؟، برای مطالعه بیشتر بر روی این لینک کلیک کنید
2- تحلیل تشخیصی (Diagnostic Analytics) – وقتی به دنبال علت‌ها هستیم
تحلیل تشخیصی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا درک کنند چرا رویدادهای خاصی رخ داده است. پس از آنکه تحلیل توصیفی اطلاعات پایه‌ای از وضعیت گذشته را ارائه می‌دهد، تحلیل تشخیصی به بررسی علل و دلایل نهفته پشت این رویدادها می‌پردازد. این روش به شما این امکان را می‌دهد که ریشه مشکلات را شناسایی کرده و اقداماتی برای بهبود عملکرد انجام دهید.
فرض کنید فروش ماه گذشته کاهش یافته است. پس از انجام تحلیل توصیفی، شما به دنبال یافتن علت این کاهش هستید. در این مرحله، تحلیل تشخیصی می‌تواند نشان دهد که توقف تبلیغات در هفته آخر ماه باعث کاهش ورود مشتریان به سایت و در نتیجه کاهش فروش شده است. این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا دلیل اصلی مشکل را شناسایی کرده و بر اساس آن، اقدامات اصلاحی مؤثری انجام دهید.
تحلیل تشخیصی به شما کمک می‌کند که عوامل دقیق و زیرساختی مشکلات را شناسایی کنید. مثلاً اگر فروش کاهش یافته، ممکن است این به دلیل تغییرات در رقابت، نارضایتی مشتریان، یا مشکلاتی در کیفیت محصول باشد. سوالاتی که تحلیل تشخیصی به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
- چرا فروش در سه‌ماهه گذشته کاهش یافته است؟
- چرا مشتریان ما به تدریج از دست می‌روند؟
- چرا تعداد نقص‌های محصول افزایش یافته است؟
- چرا نتوانسته‌ایم به اهداف خود برسیم؟
اشتباهات رایج در کسب‌وکار: 10 خطایی که باید از آن‌ها دوری کنید، برای مطالعه بیشتر بر روی این لینک کلیک کنید
۳- تحلیل پیش‌بینی‌کننده (Predictive Analytics) – وقتی آینده را پیش‌بینی می‌کنیم
تحلیل پیش‌بینی‌کننده به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا بر اساس داده‌های گذشته، آینده را حدس بزنند. پس از آنکه تحلیل توصیفی وضعیت گذشته را نشان می‌دهد و تحلیل تشخیصی دلایل آن را بررسی می‌کند، تحلیل پیش‌بینی‌کننده به ما می‌گوید که در آینده چه اتفاقی ممکن است رخ دهد.
این روش به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تری داشته باشند، از چالش‌های احتمالی جلوگیری کنند و فرصت‌های جدید را شناسایی کنند.
فرض کنید در ماه‌های اخیر، تعداد مشتریانی که خرید خود را متوقف کرده‌اند، افزایش یافته است. پس از بررسی داده‌های گذشته و تحلیل علت‌های آن، حالا می‌خواهید بدانید کدام مشتریان ممکن است در آینده دیگر خرید نکنند. تحلیل پیش‌بینی‌کننده می‌تواند با بررسی الگوهای رفتاری مشتریان، پیش‌بینی کند که کدام افراد احتمالاً از برند شما فاصله خواهند گرفت. این اطلاعات به شما کمک می‌کند اقدامات لازم را برای حفظ مشتریان انجام دهید، مثلاً پیشنهادهای ویژه یا تخفیف‌هایی برای آن‌ها در نظر بگیرید.
چگونه تحلیل پیش‌بینی‌کننده کار می‌کند؟
تحلیل پیش‌بینی‌کننده از مدل‌های آماری و الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای تحلیل داده‌ها استفاده می‌کند. این مدل‌ها با بررسی اطلاعات گذشته، الگوها و روندهایی را شناسایی می‌کنند و سپس آن‌ها را روی داده‌های جدید اعمال می‌کنند تا نتایج آینده را پیش‌بینی کنند.سوالاتی که تحلیل پیش‌بینی‌کننده به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
- احتمال این‌که یک مشتری در سه ماه آینده از خرید منصرف شود، چقدر است؟
- کدام محصولات در فصل بعدی محبوب خواهند شد؟
- چه زمانی فروش به بیشترین مقدار خود خواهد رسید؟
- کدام مشتریان به احتمال زیاد به تبلیغات جدید واکنش نشان خواهند داد؟
- کدام مناطق بیشترین رشد فروش را خواهند داشت؟
۴- تحلیل تجویزی (Prescriptive Analytics) – وقتی تصمیم‌های بهتری می‌گیریم
تحلیل تجویزی یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تحلیل داده است که اقداماتی را پیشنهاد می‌دهد که کسب‌وکارها باید انجام دهند. این نوع تحلیل، پس از تحلیل توصیفی (برای بررسی گذشته)، تحلیل تشخیصی (برای فهمیدن علت‌ها) و تحلیل پیش‌بینی‌کننده (برای پیش‌بینی آینده) انجام می‌شود تا بهترین تصمیم‌ها و راهکارها را ارائه دهد.
تحلیل تجویزی از مدل‌های ریاضی و الگوریتم‌های پیشرفته برای بررسی گزینه‌های مختلف استفاده می‌کند و بهترین اقدامات ممکن را پیشنهاد می‌دهد. این روش به کسب‌وکارها کمک می‌کند که فرآیندهای خود را بهینه کرده و تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند.
چگونه تحلیل تجویزی به کسب‌وکارها کمک می‌کند؟
فرض کنید شما یک فروشگاه آنلاین دارید و تحلیل پیش‌بینی‌کننده به شما می‌گوید که در ماه آینده، احتمال کاهش فروش وجود دارد. حالا تحلیل تجویزی به شما پیشنهاد می‌دهد که چه اقداماتی انجام دهید تا از این کاهش جلوگیری کنید. مثلاً ممکن است توصیه کند که یک کمپین تبلیغاتی خاص اجرا کنید، تخفیف‌هایی برای برخی محصولات در نظر بگیرید یا تمرکز خود را روی یک گروه خاص از مشتریان بگذارید.
سوالاتی که تحلیل تجویزی به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
- چگونه می‌توانیم فروش را افزایش دهیم؟
- بهترین روش برای بهبود رضایت مشتری چیست؟
- کدام کانال‌های بازاریابی بیشترین بازدهی را دارند؟
- چگونه می‌توان هزینه‌های عملیاتی را کاهش داد؟
- بهترین زمان برای اجرای یک کمپین تبلیغاتی چه موقع است؟
چگونه Netflix از تحلیل تجویزی استفاده می‌کند؟
Netflix از تحلیل تجویزی برای پیشنهاد فیلم و سریال، بهینه‌سازی محتوای خود و تعیین قیمت اشتراک‌ها استفاده می‌کند. این پلتفرم با بررسی داده‌هایی مثل:
- تاریخچه‌ی تماشای کاربران
- امتیازهایی که کاربران به فیلم‌ها داده‌اند
- ویژگی‌های دموگرافیک (سن، موقعیت جغرافیایی و…)
- ترندهای فعلی و سلیقه‌های کاربران
به کاربران فیلم‌ها و سریال‌هایی را پیشنهاد می‌دهد که بیشترین احتمال مشاهده را دارند. همچنین، تحلیل تجویزی کمک می‌کند که Netflix تصمیم بگیرد کدام محتوا را بخرد یا تولید کند و چگونه قیمت‌گذاری را بهینه کند تا بیشترین سود و رضایت مشتریان را به دست آورد.
۵- تحلیل شناختی (Cognitive Analytics) – وقتی داده‌ها مثل انسان فکر می‌کنند
تحلیل شناختی یکی از پیشرفته‌ترین شاخه‌های تحلیل داده است که از هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) برای درک و تفسیر داده‌ها استفاده می‌کند. این روش به‌گونه‌ای طراحی شده که داده‌ها را مشابه ذهن انسان تحلیل کرده و الگوهای پیچیده را شناسایی کند.
پس از آنکه تحلیل توصیفی گذشته را بررسی می‌کند، تحلیل تشخیصی علت‌ها را مشخص می‌کند و تحلیل پیش‌بینی‌کننده آینده را پیش‌بینی می‌کند، تحلیل شناختی یک گام فراتر می‌رود و به تصمیم‌گیری هوشمندانه و خودکار کمک می‌کند.
تصور کنید که یک شرکت بیمه می‌خواهد میزان ریسک مشتریان خود را ارزیابی کند. تحلیل شناختی با بررسی داده‌های مختلف از جمله تاریخچه بیمه، سوابق مالی و سبک زندگی افراد، نه‌تنها پیش‌بینی می‌کند که چه کسانی بیشتر در معرض ریسک هستند، بلکه راهکارهایی نیز برای کاهش این ریسک پیشنهاد می‌دهد.
چگونه تحلیل شناختی کار می‌کند؟
تحلیل شناختی از الگوریتم‌های یادگیری عمیق، پردازش زبان طبیعی (NLP) و شبکه‌های عصبی برای تحلیل حجم عظیمی از داده‌های ساختاریافته و غیرساختاریافته استفاده می‌کند. این سیستم‌ها به‌مرور زمان یاد می‌گیرند، با داده‌های جدید سازگار می‌شوند و پیشنهادهایی هوشمندانه ارائه می‌دهند.
سوالاتی که تحلیل شناختی به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
- چه عواملی بیشترین تأثیر را در کاهش رضایت مشتریان دارند؟
- چه دلایلی باعث خرابی تجهیزات صنعتی می‌شوند؟
- بهترین کانال‌های بازاریابی برای دسترسی به مشتریان هدف چیست؟
- ریسک‌های احتمالی یک سرمایه‌گذاری چیست؟
تحلیل شناختی هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد، اما شرکت‌های پیشرو در حال بهره‌گیری از آن برای بهینه‌سازی فرآیندهای خود و دستیابی به تصمیمات دقیق‌تر هستند.
چگونه Netflix از تحلیل تجویزی استفاده می‌کند؟
Netflix از تحلیل تجویزی برای پیشنهاد فیلم و سریال، بهینه‌سازی محتوای خود و تعیین قیمت اشتراک‌ها استفاده می‌کند. این پلتفرم با بررسی داده‌هایی مثل:
- تاریخچه‌ی تماشای کاربران
- امتیازهایی که کاربران به فیلم‌ها داده‌اند
- ویژگی‌های دموگرافیک (سن، موقعیت جغرافیایی و…)
- ترندهای فعلی و سلیقه‌های کاربران
به کاربران فیلم‌ها و سریال‌هایی را پیشنهاد می‌دهد که بیشترین احتمال مشاهده را دارند. همچنین، تحلیل تجویزی کمک می‌کند که Netflix تصمیم بگیرد کدام محتوا را بخرد یا تولید کند و چگونه قیمت‌گذاری را بهینه کند تا بیشترین سود و رضایت مشتریان را به دست آورد.